Transhümanizm ve Hukuk

Transhümanizm ve hukuk, insan bedeninin ve zihninin teknolojik araçlarla dönüştürülmesini konu alan yeni etik, hukuki ve varoluşsal soruları ele alan bir hukuk alanıdır. Bu alan, insan sonrası (posthuman) çağın hukukunu tartışmaya açar.

Biyoteknoloji, yapay zeka, genetik mühendisliği, beyin–bilgisayar arayüzleri, artırılmış gerçeklik, yapay uzuvlar, ölümsüzlük çalışmaları ve dijital kimlikler gibi başlıklar artık yalnızca bilimkurgu değil; hukukun müdahil olması gereken somut gerçeklikler haline gelmiştir.

Peki, bir bireyin hafızası buluta yüklenirse bu hâlâ “insan” mıdır? Yapay koluyla çalışan bir işçinin kazası nasıl değerlendirilecektir? Genetik olarak üstünleştirilmiş bireylerin sosyal hakları nasıl korunacaktır? Bu sorular, transhümanist hukuk düşüncesinin merkezindedir.

🧠 Transhümanist hukuk yaklaşımının temel ilkeleri

• 🔹 İnsan onuru ve özerklik, biyoteknolojik dönüşüm sürecinde de korunmalıdır.

• 🔹 Teknolojik eşitsizlik, yeni bir sınıf ayrımı yaratmamalıdır.

• 🔹 Bireyin fiziksel ve bilişsel bütünlüğü hukuken güvence altına alınmalıdır.

• 🔹 Dönüşüm rızaya dayalı olmalı, kamusal baskıya maruz bırakılmamalıdır.

• 🔹 Yeni kimlik türleri (dijital avatarlar, bilinç kopyaları) hukuki olarak tanınabilir hale gelmelidir.

🤖 Uygulama alanları ve hukuki sorular

• Yapay organlar ve uzuvlar: Mal mı, bedenin parçası mı?

• Beyin–bilgisayar arayüzleri (BCI): Veri sahipliği ve zihinsel mahremiyet

• Genetik mühendislik: CRISPR yoluyla tasarlanmış bireylerin hukuki konumu

• Bilinç yüklemesi ve klonlama: Mülkiyet hakkı, kişilik, vatandaşlık soruları

• İnsan–robot birleşimi: İşçi hakları, sosyal güvenlik rejimi

• Kimlik ve kişilik değişimi: Dijital alter egolar, hukuki sorumluluk ve kimlik sabitliği

🔍 Güncel tartışmalar

• “İnsan nedir?” sorusu hukuki normların merkezine yerleşiyor

• İleri biyoteknolojik deneylerde rıza yeterli mi, etik sınır nerede başlar?

• Genetik üstünleştirme serbest bırakılırsa fırsat eşitsizliği kaçınılmaz mı?

• Dijital ölümsüzlük fikri yasal miras hakkını nasıl etkiler?

• Zihinsel mahremiyet hakkı, klasik özel hayat kavramının ötesine mi geçmeli?

📘 İlgili Mevzuat ve Hukuki Kaynaklar

• Oviedo Sözleşmesi – İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi

• UNESCO Biyoetik Bildirgesi (2005)

• 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (özellikle sağlık ve biyometrik veriler)

• 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (dijital üretimlerde mülkiyet)

• TÜBİTAK, Avrupa Komisyonu (Horizon 2030) ve OECD biyoetik yayınları

• Yapay Zekâ Etiği ve Biyoteknoloji Raporları