Moda ve Tasarım Hukuku

Moda ve tasarım hukuku, giyimden endüstriyel tasarıma, grafik çalışmalardan koleksiyonlara kadar uzanan yaratıcı ürünlerin fikrî mülkiyetle korunmasını konu alan, hızla gelişen bir hukuk alanıdır.

Bu alan, yalnızca moda endüstrisini değil; aynı zamanda mobilya, ambalaj, tekstil, aksesuar, takı, grafik ve dijital tasarım gibi alanlardaki estetik ve özgün ürünlerin de korunmasını kapsar. Tasarımcıların emeği, yalnızca estetik bir sunum değil; aynı zamanda ekonomik bir değerdir ve bu nedenle yasal korumaya ihtiyaç duyar.

Moda ve tasarım ürünleri sıklıkla taklit, intihal ve izinsiz çoğaltma gibi ihlallerle karşı karşıya kalır. Bu alanda hızlı başvuru sistemleri, tescil yolları ve telif–marka ilişkisi, hak sahiplerinin korunmasında kilit önemdedir.

👗 Moda ve tasarım hukukunun temel ilkeleri

• 🔹 Özgünlük ve estetik değer korunmalıdır.

• 🔹 Tasarım sahibi, ekonomik ve manevi haklara sahiptir.

• 🔹 Taklit ürünlere karşı hızlı başvuru ve tedbir mekanizmaları olmalıdır.

• 🔹 Tasarım ile marka, patent ve telif arasında doğru ilişki kurulmalıdır.

• 🔹 Kamuya sunulan eserlerde hak sahipliği açıkça belirtilmelidir.

🧵 Uygulama alanları ve koruma türleri

• Endüstriyel tasarım tescili: TÜRKPATENT üzerinden 5 yıllık ve yenilenebilir başvuru

• Telif hakkı koruması: Özgünlük taşıyan çizim, model ve koleksiyonlar için

• Marka koruması: Moda evlerinin logosu, ismi, etiket yapısı vb.

• Tasarımcının manevi hakları: İsminin belirtilmesi, eserde değişiklik yapılmaması

• Moda koleksiyonlarının ticari değeri: Sözleşmeler, lisans anlaşmaları, franchising

🔍 Güncel sorunlar ve sektörün ihtiyaçları

• Taklit ürünlerin açık pazar ve internet satışlarıyla yaygınlaşması

• Hızlı moda sisteminde tasarımın çalınmasının denetlenememesi

• Küçük tasarımcıların hakkını aramakta zorluk yaşaması

• Moda sektöründe emek sömürüsü ve telif hakkı ihlalleri

• NFT ve dijital moda alanında belirsiz koruma rejimleri

• Moda–kültür ilişkisinin yeterince hukuki zemine oturtulmaması

📘 İlgili Mevzuat

• 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu – Tasarım ve marka koruması

• 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) – Telif hakları

• Paris Sözleşmesi ve Lahey Anlaşması – Uluslararası tasarım tescili

• WIPO Görsel Sanatlar Koruma Anlaşmaları

• TÜRKPATENT Tasarım Kılavuzları ve Uygulama Tebliğleri

• AB Moda Tasarımı Tescil Rejimi (EUIPO)