İmar Hukuku

İmar hukuku, kentlerin ve kırsal yerleşim alanlarının planlı, düzenli ve sürdürülebilir şekilde yapılandırılmasını sağlamak amacıyla kamu otoritesine geniş yetkiler tanıyan bir kamu hukuku dalıdır. Bu alan, bireyin mülkiyet hakkı ile kamunun şehirleşme düzenini sağlama sorumluluğu arasında hassas bir denge kurar. Yollar, parklar, sosyal donatılar, kamu hizmet alanları gibi kamusal ihtiyaçlarla bireysel yapılaşma taleplerinin uyumu, imar hukukunun temel amacıdır.

Türkiye’de imar faaliyetlerinin yasal dayanağını 3194 sayılı İmar Kanunu oluşturur. İmar planları (nazım ve uygulama), ruhsatlandırma işlemleri, yapı denetimi ve kaçak yapılar gibi birçok kavram bu kanun ve ikincil düzenlemelerle detaylandırılmıştır. Belediyeler ve il özel idareleri, yerel düzeyde imar uygulamalarını yürüten asli idari birimlerdir.

İmar hukuku sadece yapılaşmayı değil, aynı zamanda çevre koruma, afet yönetimi, kültürel mirasın korunması gibi birçok kamu politikasıyla da doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle sadece teknik bir alan değil, aynı zamanda sosyal adalet, kamu yararı ve planlama etiği ile de iç içedir.

Günümüzde hızlı kentleşme, rantsal dönüşüm, yapılaşma baskısı ve afet riski gibi sorunlar imar hukukunu hem daha görünür hem de daha tartışmalı bir alan haline getirmiştir. Bu alan artık sadece mühendislik değil, hukuk, sosyoloji, çevre bilimleri ve kent politikalarının kesişim noktasıdır.

⚖️ Temel İlkeler

• Planlı kentleşme ve kamu yararı esas alınır

• Mülkiyet hakkı sınırsız değil, toplumsal denge ile sınırlıdır

• İmar planlarına uygunluk zorunludur

• Ruhsatsız yapılar kaçak sayılır ve yaptırıma tabidir

• İdarenin denetim, düzeltme ve yıkım yetkisi vardır

• Katılımcı planlama ve şeffaf karar alma süreci teşvik edilmelidir

• Yapılaşma doğal ve kültürel çevreyle uyumlu olmalıdır

📚 Temel Konular ve Uygulamalar

1. İmar planları: nazım plan – uygulama planı ayrımı

2. İmar kanunu, yönetmelikler ve idari düzenlemeler

3. Yapı ruhsatı, iskân izni ve yapı kullanım belgeleri

4. İmar uygulamaları: parselasyon, ifraz-tevhit, yola terk

5. Kaçak yapı ve mühürleme işlemleri

6. Kentsel dönüşüm ve riskli yapı hukuku

7. Belediye meclislerinin plan yapma ve değiştirme yetkisi

8. Kamulaştırma, yeşil alan, sosyal donatı alanı uygulamaları

9. İmar affı ve plan dışı yapıların yasal durumu

10. Planlara itiraz, iptal davası ve yargı denetimi

🔍 Güncel Sorunlar ve Tartışmalar

• İmar affı uygulamalarının kamu düzenine etkisi

• Rant üretimi – imar planı değişiklikleri ve yolsuzluk ilişkisi

• Afet riskine rağmen yapılaşmaya açılan alanlar

• Deprem kuşaklarında yetersiz yapı denetimi

• Plan değişiklikleriyle yapılan “kişiye özel” düzenlemeler

• Kentsel dönüşüm uygulamalarında mülkiyet hakkı – kamu yararı gerilimi

• Yargı kararlarının planlara etkisi ve uygulanmama sorunu

• Kıyı, orman, tarım alanlarının yapılaşmaya açılması ve ekosistem tahribatı

📘 Temel Kaynaklar ve Metinler

• 3194 sayılı İmar Kanunu

• 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun

• İmar Planı Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik

• Belediye Kanunu m. 18, 73 – belediyelerin imar yetkisi

• Anayasa m. 35 – Mülkiyet hakkı

• Danıştay içtihatları – plan iptali, ruhsat iptali, imar affı kararları

• AYM kararlarında planlama ilkeleri

• TMMOB, Şehir Plancıları Odası, İnşaat Mühendisleri Odası görüş ve raporları