İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku

İş ve sosyal güvenlik hukuku, bireyin çalışarak yaşamını sürdürdüğü sistem içinde emek hakkını, çalışma güvenliğini ve sosyal dayanışmayı düzenleyen temel bir hukuk alanıdır. Bu alan, yalnızca işçinin değil, işverenin, devletin ve toplumun da hukuki sorumluluklarını tanımlar.

Modern anlamda iş hukuku, sanayi devrimi sonrası doğmuştur. Ancak özü, çok daha eskidir: Emek–sermaye dengesi, insan onuruna uygun çalışma koşulları ve sosyal güvenlik, sadece ekonomik değil hukuki ve ahlaki taleplerin de ürünüdür. Bu yüzden bu hukuk dalı, sadece teknik değil; sınıfsal, etik ve toplumsal bir mücadele alanıdır.

İş sözleşmesi, ilk bakışta basit bir anlaşma gibi görünse de; arkasında yatan güç eşitsizliği, işçiyi koruyucu düzenlemeleri zorunlu kılmıştır. Aynı şekilde sosyal güvenlik, yalnızca prim ödeme meselesi değil; bir bireyin hastalık, yaşlılık, kaza, ölüm gibi risklere karşı insan onuruna uygun şekilde korunmasıdır.

⚖️ İş ve sosyal güvenlik hukukunun temel işlevleri

• 🔹 İşçi–işveren ilişkisinde hak ve yükümlülükleri düzenlemek

• 🔹 İş güvencesini ve fesih kurallarını belirlemek

• 🔹 Toplu iş sözleşmesi ve sendika hakkını tanımak

• 🔹 İş kazası ve meslek hastalıklarında koruma sağlamak

• 🔹 Sosyal sigorta sistemleri aracılığıyla güvence oluşturmak

📚 Temel alanlar ve konu başlıkları

1. Bireysel İş Hukuku: İş sözleşmesi, ücret, fesih, izin, kıdem–ihbar tazminatı

2. Toplu İş Hukuku: Sendika kurma, toplu sözleşme, grev–lokavt hakkı

3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku: Önleyici düzenlemeler, işverenin yükümlülüğü

4. Sosyal Güvenlik Hukuku: SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı; prim sistemi ve haklar

5. İşveren Sorumluluğu: Eşit davranma borcu, ayrımcılık yasağı, mobbing

🔍 Güncel sorunlar ve tartışmalar

• Taşeron sisteminde iş güvencesi zayıflığı

• Esnek çalışma ve uzaktan çalışma modellerinde hak ihlalleri

• Kadın emeğinin görünmezliği ve doğum izni–bakım yükümlülüğü ayrımı

• Çocuk işçilik, göçmen işçilerin haklarının belirsizliği

• İş kazalarının sıkılığı ve işveren sorumluluğunun caydırıcılığı

• Emeklilik sisteminde yaş–prim dengesizliği, EYT tartışmaları

📘 Temel kaynaklar ve metinler

• 4857 sayılı İş Kanunu

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

• Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (6356)

• Anayasa m. 49, 50, 53–55

• AİHS m. 11 (sendika hakkı), ILO sözleşmeleri

• Yargıtay içtihatları / SGK uygulamaları / Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı raporları