Enerji ve Maden Hukuku

Enerji ve maden hukuku, doğal kaynakların aranması, çıkarılması, işletilmesi, taşınması ve tüketilmesine ilişkin tüm süreçleri düzenleyen; kamu yararı, çevresel sürdürülebilirlik ve ekonomik gelişim arasında denge kurmayı amaçlayan özel nitelikli bir hukuk alanıdır. Bu alan, enerji politikalarının hukukileştirilmesini ve maden faaliyetlerinin kamusal denetim altında yürütülmesini sağlar.

Enerji kaynakları (petrol, doğalgaz, kömür, jeotermal, güneş, rüzgâr, hidroelektrik vb.) ile madenler (altın, bakır, demir, bor, linyit vb.) hem stratejik hem ekonomik açıdan kritik önemdedir. Bu kaynakların tahsisi, lisanslandırılması, çevresel etkileri ve kamu yararı ile çatışan boyutları enerji ve maden hukukunun temel tartışma konularıdır. Türkiye’de bu alana özgü çok sayıda özel yasa ve yönetmelik mevcuttur.

Enerji hukuku yalnızca üretim değil, dağıtım, tüketim, tarifelendirme, piyasa düzenlemeleri, rekabet ve yatırım teşvikleri gibi geniş bir alanı kapsar. Maden hukuku ise ruhsatlandırma, işletme, rezerv yönetimi ve özellikle çevresel denge üzerindeki etkiler yönüyle ele alınır. Bu alanlar sıklıkla çevre hukuku, kamulaştırma hukuku ve insan hakları hukuku ile doğrudan kesişir.

⚡ Enerji hukukunun temel ilkeleri

• 🔹 Kaynak çeşitliliği ve enerji arz güvenliği

• 🔹 Kamu yararının gözetilmesi

• 🔹 Çevreyle uyumlu enerji politikası

• 🔹 Özelleştirme ve serbest piyasa düzenlemeleri

• 🔹 Tüketici haklarının korunması

⛏️ Maden hukukunun temel esasları

• 🔸 Devletin hüküm ve tasarrufu ilkesi: Madenler devletin hükmü altındadır.

• 🔸 Ruhsatlandırma sistemi: Arama, işletme, üretim ruhsatı adımları

• 🔸 Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) zorunluluğu

• 🔸 Kamu yararı ve yerel halkın hakları dengesi

• 🔸 Maden kazaları ve sorumluluk hukuku

🧩 Uygulamadaki temel araçlar ve kurumlar

• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)

• Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG)

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

• Elektrik Piyasası Kanunu, Doğalgaz Piyasası Kanunu

• Maden Kanunu, Boru Hatları ile Petrol Taşıma Kanunu

• Uluslararası anlaşmalar (Paris Anlaşması, Kyoto Protokolü vb.)

🔍 Güncel sorunlar ve çatışma alanları

• Maden sahalarının ormanlık ve tarım alanlarına açılması

• Yenilenebilir enerji yatırımlarında kamulaştırma ve şeffaflık sorunları

• Enerji üretiminde çevresel zararın denetim altına alınamaması

• Maden facialarında yargısal sorumluluğun eksikliği

• Nükleer enerji yatırımlarında kamuoyunun dışlanması

• Kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıtların hâlâ teşvik edilmesi

📘 İlgili Mevzuat

• 3213 sayılı Maden Kanunu

• 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

• 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu

• 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu

• 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımı Kanunu

• 2872 sayılı Çevre Kanunu (ÇED süreçleri açısından)

• İlgili yönetmelikler ve EPDK kararları