Cezaevi ve İnfaz Hukuku

Cezaevi ve infaz hukuku, mahkemece verilmiş hapis cezasının ne şekilde uygulanacağını, cezanın süresini, infaz rejimini, mahpusun haklarını ve devletin bu süreçteki yükümlülüklerini düzenleyen kamu hukukuna ait özel bir alandır.

Bu alan yalnızca suçluların cezalandırılması değil, aynı zamanda cezanın amacı olan topluma yeniden kazandırma ve insan onuruna uygun yaşam koşullarının sağlanması ilkeleri çerçevesinde şekillenir. Kapalı, yarı açık ve açık ceza infaz kurumları, denetimli serbestlik uygulamaları ve infaz hakimlikleri bu sistemin temel aktörleridir.

Cezaevleri yalnızca fiziki sınırlar değil; aynı zamanda hukuki sınavların da yaşandığı alanlardır. Mahpusun barınma, sağlık, haberleşme, dilekçe, eğitim, kültürel faaliyet gibi pek çok hakkı vardır ve bu haklar Anayasa ile AİHM içtihatları doğrultusunda korunmalıdır.

🔒 Cezaevi ve infaz hukukunun temel ilkeleri

• 🔹 Cezanın infazı da hukukla bağlıdır; ceza keyfî uygulanamaz.

• 🔹 Ceza, insan onuruyla bağdaşmayacak şekilde infaz edilemez.

• 🔹 Cezaevinde yaşam, özgürlük dışı tüm hakları korumaya devam eder.

• 🔹 Eğitim, sağlık, kültürel faaliyetler ve dış dünyayla iletişim birer haktır.

• 🔹 Amaç cezalandırmak değil, topluma yeniden kazandırmaktır.

🏛️ Uygulama alanları ve kurumlar

• Açık, yarı açık ve kapalı ceza infaz kurumları: Güvenlik rejimine göre ayrım

• Tutuklu vs hükümlü ayrımı: Karar kesinleşmemişse tutuklu sayılır

• Denetimli serbestlik: Cezaevi dışında cezanın denetlenerek çekilmesi

• İnfaz hâkimliği: Cezaevindeki işlemlere dair başvuruları denetleyen yargı makamı

• Ceza indirimi, af ve izin sistemleri: Adli tatil, bayram izni, hasta mahpus uygulamaları

• Aile görüşmeleri ve açık görüş hakkı

🔍 Güncel sorunlar ve insan hakları gündemi

• Kalabalık cezaevleri, kapasite aşımı ve fiziksel koşullar

• Hasta mahpusların tedaviye erişimi ve infaz ertelemesi süreci

• Uzun süreli tutukluluk ve infaz sistemine dönüştürülmesi eleştirileri

• Cezaevinde kötü muamele ve hak ihlalleri iddiaları

• Siyasi mahpuslara yönelik uygulama farklılıkları

• Kadın mahpuslar, anneliğin infaz sisteminde görmezden gelinmesi

📘 İlgili Mevzuat

• 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun

• 6413 sayılı İnfaz Hakimliği Kanunu

• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)

• Anayasa m. 17 – Kişi dokunulmazlığı, işkence yasağı

• AİHS m. 3 – İnsanlık dışı muamele yasağı

• Birleşmiş Milletler Mahpusların Muamelesi Hakkında Asgari Kurallar (Nelson Mandela Kuralları)

• CTE Yönetmelikleri ve Genelgeleri