Ceza Muhakemesi Hukuku

Ceza muhakemesi hukuku, bir suçun işlendiği şüphesiyle başlayan ve ceza yargılamasının tüm evrelerini kapsayan, bireyin temel hak ve özgürlüklerini korumayı esas alan bir hukuk dalıdır. Bu alan yalnızca maddi gerçeğe ulaşmakla değil, aynı zamanda bu sonuca hukuka uygun yollarla varmakla ilgilidir. Çünkü ceza muhakemesi süreci, devletin birey üzerindeki en sert müdahale alanlarından biridir ve bu nedenle özel güvencelere ihtiyaç duyar.

Ceza muhakemesi hukukunun işlevi yalnızca suçluyu cezalandırmak değil; masumun korunmasını, adil yargılamayı ve keyfîliğin engellenmesini sağlamaktır. Bu bağlamda savunma hakkı, masumiyet karinesi, kanuni hâkim güvencesi gibi temel ilkeler yargılamanın her aşamasında geçerlidir. Suç isnadında bulunan devlet organlarının yetkileri sınırsız değildir; aksine anayasal ve uluslararası güvencelerle çevrelenmiştir.

Soruşturma ve kovuşturma evrelerinden oluşan ceza muhakemesi süreci, suçun aydınlatılması, failin tespiti, delillerin toplanması, tarafların dinlenmesi ve nihayet hükmün verilmesiyle son bulur. Sürecin sonunda bir mahkeme kararıyla sanığın suçu sabit görülürse ceza verilir; aksi durumda beraat kararıyla özgürlüğü güvence altına alınır.

⚖️ Ceza muhakemesinin temel ilkeleri

• 🔹 Masumiyet karinesi: Suçluluğu sabit oluncaya kadar herkes masum kabul edilir.

• 🔹 Şüpheden sanık yararlanır: Kesin delil yoksa hüküm sanık lehine verilir.

• 🔹 Adil yargılanma hakkı: Bağımsız ve tarafsız bir mahkemede yargılanma güvencesidir.

• 🔹 Savunma hakkı: Kişi kendisini bizzat veya bir avukat aracılığıyla savunabilir.

• 🔹 Kanuni hâkim güvencesi: Her birey ancak kanunla kurulmuş yetkili mahkemede yargılanabilir.

• 🔹 İsnat ve delil bilgilendirme hakkı: Kişi neyle suçlandığını ve delilleri bilmelidir.

🧭 Ceza muhakemesi süreci ve aşamaları

• Soruşturma evresi: Cumhuriyet savcısı tarafından yürütülür.
  ➕ Delil toplanır, ifade alınır, koruma tedbirleri uygulanabilir.

• Kovuşturma evresi: Mahkeme önüne gelen dosya üzerinden başlar.
  ➕ İddianamenin kabulüyle sanık hakkında dava açılmış olur.

• Duruşma: Sanık, tanık ve bilirkişi dinlenir; deliller değerlendirilir.

• Hüküm: Suçun sabit görülüp görülmediğine karar verilir.

• Kanun yolları: İstinaf ve temyiz gibi yollarla kararın denetimi sağlanır.

🔍 Uygulamada karşılaşılan sorunlar

• 🔸 Delillerin hukuka aykırı elde edilmesi ve delil yasaklarının ihlali

• 🔸 Uzun tutukluluk süreleri ve ölçülülük ilkesinin ihlali

• 🔸 Makul sürede yargılanma hakkının ihlali

• 🔸 Savunma hakkının kısıtlanması veya geç avukat ataması

• 🔸 Tanık güvenliğinin yetersizliği ve mağdur haklarının zayıflığı

📘 İlgili Mevzuat

• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)

• T.C. Anayasası, özellikle madde 36 (Hak arama hürriyeti), 19 ve 38

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, madde 6 (Adil yargılanma hakkı)

• Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi içtihatları